Als controle jou gevangen houdt
Ben jij iemand die graag alles tot in de puntjes regelt? Die pas kan ontspannen als je zeker weet dat alles onder controle is? Misschien herken je het ook op je werk: je wilt dat dingen precies zo gaan zoals jij het bedacht hebt, en als dat niet lukt, voel je spanning of frustratie.
Controle kan je een gevoel van zekerheid geven. Maar soms wordt het een kooi waar je zelf in vast komt te zitten.
Waar komt dit patroon vandaan?
Controle is vaak een reactie op een jeugd waarin onvoorspelbaarheid een rol speelde. Waarin veel zaken onvoorspelbaar voor je waren. Misschien maakten je ouders veel ruzie, of had een van je ouders last van wisselende stemmingen, of waren de regels onduidelijk. Voor een kind kan dat heel onveilig voelen.
Je leert dan: als ik zelf grip houd, kan er minder misgaan. Controle wordt dan een manier om zekerheid te creëren in een onzekere omgeving.
Voorbeeld uit mijn praktijk
Anna groeit op in een gezin waar haar ouders vaak en luidruchtig ruziën. Soms is de sfeer best gezellig en ontspannen, maar zonder waarschuwing kan er zomaar een stevige ruzie ontstaan. Als kind weet Anna dus nooit waar ze aan toe is: de ene dag krijgt ze warmte en gezelligheid, de volgende dag spanning en verwijten. Zo leert Anna om steeds alert te blijven. Ze zorgt ervoor dat haar ouders nooit iets op haar hebben aan te merken. Zo probeert ze de situatie te controleren en verrassingen te voorkomen.
In haar volwassen leven werkt Anna als projectmanager. Ze heeft alles strak georganiseerd: planningen, checklists, back-up scenario’s. Ze merkt dat ze onrustig wordt als collega’s zich niet aan afspraken houden of wanneer er onverwachte dingen gebeuren. In haar relaties probeert ze misverstanden voor te zijn door gesprekken uitgebreid voor te bereiden en te sturen.
Hoe herken je de behoefte aan controle?
- Je hebt moeite met loslaten en wilt alles zelf in de hand houden.
- Je bent perfectionistisch en legt de lat hoog.
- Onverwachte veranderingen geven je stress.
Misschien lijkt het voor de buitenwereld alsof je alles ‘goed geregeld’ hebt, maar van binnen kost het je enorm veel energie.
De gevolgen nu
Op korte termijn geeft controle houvast. Maar op lange termijn kan het je gevangen houden:
- Je blijft gespannen, want er is altijd wel íets wat je niet kunt beheersen.
- Je relaties kunnen onder druk komen te staan, omdat je anderen niet vertrouwt om dingen op hun manier te doen.
- Je mist spontaniteit en plezier, omdat alles onder plan en structuur moet vallen.
De weg vooruit
De kunst is niet om controle helemaal los te laten – dat zou onveilig voelen – maar om stap voor stap meer ruimte te maken voor vertrouwen en flexibiliteit.
- Sta stil bij je angst. Vraag jezelf af: wat denk ik dat er gebeurt als ik niet alles onder controle heb?
- Accepteer dat goed ‘goed genoeg’ is. Word je bewust wanneer dat zo is.
- Experimenteer met loslaten. Kies een klein iets dat je bewust niet regelt, en kijk wat er gebeurt.
- Oefen in vertrouwen. Geef anderen de ruimte om dingen op hun manier te doen.
- Zoek ontspanning. Activiteiten waarin je niet kúnt controleren (zoals creatief bezig zijn of natuurwandelingen) helpen je om te oefenen in overgave.
Tot slot
Controle was ooit een overlevingsstrategie die je hielp omgaan met onvoorspelbaarheid. Nu kan diezelfde strategie je beperken. Door bewust ruimte te maken voor loslaten, ontdek je dat niet alles voorspelbaar hoeft te zijn om veilig te voelen.
Je hoeft het niet in één keer anders te doen. Elke kleine stap waarin je jezelf toestaat om te vertrouwen, opent de deur naar meer rust en vrijheid.
Wil je aan de slag met je patronen?
Heb je na het lezen van dit verhaal het gevoel dat je steeds weer in dezelfde patronen terechtkomt en wil je onderzoeken waar ze vandaan komen?
Ik bied een tweedaagse 1-op-1 sessie waarin we samen jouw patronen onder de loep nemen én handvatten ontwikkelen om ze te doorbreken.
👉 Neem contact op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.
